Zemljino magnetno polje dramatično je promenilo polaritet pre nešto više od 40.000 godina, a zahvaljujući podacima sa satelitske misije Swarm Evropske svemirske agencije (ESA), sada možemo da „čujemo“ kako je taj događaj zvučao. Ova jedinstvena interpretacija, predstavljena 2024. godine od strane Tehničkog univerziteta Danske i Nemačkog istraživačkog centra za geo-nauke, spaja naučne podatke sa prirodnim zvucima poput pucketanja drveta i sudara stena, stvarajući zvučnu sliku ovog drevnog fenomena.

Šta je magnetni obrt i zašto je važan?

Magnetno polje Zemlje, koje nastaje vrtloženjem tečnih metala u njenom jezgru, prostire se desetinama, pa čak i stotinama hiljada kilometara u svemir, štiteći našu planetu od štetnih sunčevih čestica. Trenutno, magnetne linije formiraju zatvorene petlje koje iznad površine idu od juga ka severu, a unutar planete od severa ka jugu. Međutim, povremeno dolazi do slučajnih promena polariteta – kada bi se to dogodilo danas, igla kompasa koja sada pokazuje ka severu, okrenula bi se ka Južnom polu.

Poslednji takav obrt, poznat kao Lašampsov događaj, desio se pre otprilike 41.000 godina, ostavljajući trag u Lašampsovim tokovima lave u Francuskoj. Tokom tog perioda, magnetno polje oslabilo je na samo 5 procenata svoje trenutne snage, omogućivši većem broju kosmičkih zraka da prodru u Zemljinu atmosferu.

Kosmičke posledice: od ozona do izumiranja

Naučnici su u slojevima leda i morskih sedimenata pronašli izotope berilijuma-10, čija je koncentracija tokom Lašampsovog događaja bila dvostruko viša nego inače, prema studiji objavljenoj prošle godine. Ovi izotopi nastaju kada kosmički zraci reaguju sa atmosferom, jonizujući vazduh i oštećujući ozonski omotač.

Moguće posledice uključuju globalne klimatske promene, a naučnici pretpostavljaju da su čak i izumiranje australijske megafaune, kao i promene u načinu života praistorijskih ljudi, poput učestalijeg korišćenja pećina, mogli biti povezani s ovim događajem.

Sanja Panovska, geofizičarka iz Nemačkog istraživačkog centra za geo-nauke, naglasila je važnost istraživanja ovakvih ekstremnih događaja:
„Razumevanje ovih pojava ključno je za predviđanje svemirske klime, budućih promena i procenu njihovog uticaja na životnu sredinu i Zemljin sistem.“

Kako je izgledao magnetni obrt?

Lašampsov obrt trajao je oko 250 godina, a magnetno polje zadržalo se u neobičnoj orijentaciji približno 440 godina. Tokom tog perioda, jačina magnetnog polja pala je na najviše 25 procenata današnje snage, dok je severni pol polako migrirao ka jugu.

Nedavne anomalije u Zemljinom magnetnom polju, poput slabljenja iznad Atlantskog okeana, pokrenule su pitanja o mogućem skorom obratu. Ipak, najnovija istraživanja pokazuju da te anomalije nisu nužno povezane s velikim promenama polariteta. Međutim, Južnoatlantska anomalija izlaže satelite u tom regionu povećanim nivoima zračenja, što predstavlja izazov za savremenu tehnologiju.

Od 2013. godine, ESA-ina Swarm konstelacija satelita prati magnetne signale koji dolaze iz Zemljine jezgre, plašta, kore, okeana, jonosfere i magnetosfere. Ovi podaci pomažu naučnicima da bolje razumeju Zemljino magnetno polje, predvide njegove fluktuacije i, možda, na vreme otkriju sledeći veliki obrt.